फर्केर हेर्दा ती दिनहरु‘‘।।
मेलामा जादा होस वा बस्तु गोठाला । स्कुल जादा अनि घर फर्किदा, बाटैभरी आफूभन्दा ठुलाहरुले काधमा रेडियो बोकेर घन्काउदै समाचार सुनेर हिडेका देखिन्थ्ये । जताततै चर्चा चल्दैथ्यो देशमा गणतन्त्र स्थापनाको ।
यता आफुलाई जिन्दगिको सबैभन्दा ठुलो आईरन गेट पार गर्नुपर्ने चटारो त छ्दै थ्यो । सिनिएरहरुले सुरुदेखि नै बालमष्तिस्कमा डर लाग्दो छाप टासिंदिएका थिए एसएलसी परिक्षालाई आईरन गेटको उपनाम दिएर ।
बा आमा राजनीति पृष्ठभुमिकै भएपनी आफुलाई सानोदेखि नै खासै त्यता तिर ध्यान गएन । हुन त त्यहाँको शैक्षिक प्रणाली पनि त्यस्तै भएर होला ,कोर्सका भन्दा बाहिरका ज्ञान गुनका कुराहरु नै सिक्ने मौका मिल्दैन थ्यो ।
आफू घरमा छोराछोरी मध्यको बिचको बच्चा परेर होला ,बा आमासँग विभिन्न राजनीतिक सभा समारोहमा अगिपछि लागेर हिड्ने मौका नै मिलेन । भाइ नहुर्किउन्जेल म भन्दा ठूलो दाजुलाई साथ लिएर आमा समारोहमा जानू हुन्थ्यो । पछि दाजु पढाईको लागि बाहिर गएपछि सानो भाईको पालो आयो आमाको साथमा हिड्ने । कार्यक्रमबाट साँझ घर फर्किएपछि बा आमा र घर मा बस्ने मास्टर देश र राजनीतिका बारेमा प्रायः जसो वार्तालाप गरिरहनु हुन्थ्यो । आफू त किताबी किरो मात्र भएकोले बाह्य कुराहरु मरे नबुझ्ने १ ९ कक्षा पढ्दासम्म आमा बुवा कुन पार्टीको हुनुन्छ ,कस्को बिचार र सिद्धान्तलाई सपोर्ट गर्नुहुन्छ भन्ने ज्ञान समेत थिएन ।
जनयुद्ध ताका मावबादी पार्टीका कर्याकर्ताहरुले सर्वसाधरण जनताहरुलाई गाउँघरमा साह्रै दुख दिने गर्द्थे । स्कुल जाँदा आउँदा बाटोमा हिड्दा पनि कतै लगेर टुक्रा टुक्रा पार्दिने पो हुन् कि भन्ने डर मै केही बर्षहरु गुज्रीए । मावबादीबाट मात्र हैन यता आर्मिहरुको कारण पनि सर्बसाधारणको जनजिवन साह्रै कस्टकर बन्यो त्यो बेला । दुबैपक्षबाट राजतन्त्र ढाल्ने र बचाउने बिच घमासान युद्ध चलिरहेथ्यो ।
स्कुलबाट साँझ घर पुग्दा सधैं डेढ २ सय मावोबादिका कार्यकर्ताहरुले गुढ लगाईरहेका हुन्थ्यो । घरमा फोहोर पारेर आमालाई हैरान पारेको देख्दा तिनिहरुले भिरेको बन्दुक खोसेर आफैले ठोक्दिउ जस्तो मूड पनि चल्थ्यो । कहिले त आर्मीसङ्ग युद्ध गर्दा घाईते भएका ,ज्यान गैइसकेका र केही जिउँदो लास पनि घरमा बोकेर ल्याईएका हुन्थ्ये । उनिहरुको गन्तब्य थाहा छैन कहाँ हो कहाँ, तर पनि ती मरेका लास र जिउँदा लासलाई बोकेर गाँउका बाहरु र छोराहरुले डाडा कटाई दिन पर्थ्यो ।
गाउँमा अलि हुर्किएका छोराछोरी देख्यो कि आमा बाबुकै अगाडि बन्दुक भिराएर घरबाट निर्दोष केटाकेटीलाई उनिहरु सङ्गै लिएर हिड्दथे । हातमा कापी र कलम लिएर हिड्नु पर्ने बेलामा काधमा आफूभन्दा ठुला बन्दुकका भारी बोकेर हिड्दा ती कलिला कोपिलाहरुको भविस्य अन्धेरो बन्दै गए । विभिन्न स्कुलहरुमा गएर कैले पढाई भैरहेको कक्षामा आएर शिक्षक र बिद्यार्थिकै ध्यान भङ्ग गराईदिन्थे त कहिले यो शिक्षा नै खारिज गर्नु पर्छ , कसैलाई पढ्न दिनु हुन्न यो बुर्जुवा शिक्षाले धनी गरिब र जात जाती छुट्याउछ ,पढेकाले देशमा राजाले गरेको जस्तै शासन चलाउछन् र समानताको हक लुटिन्छ भन्ने जस्ता बकम्फुसे कुरा छाट्थ्ये । त्यहीँ कुराको लहैलहैमा लाग्नेहरु त ६ र ७ कक्षा पढ्दा पढ्दै बन्दुक बोकेर स्कुलबाट नै पनि हिड्थ्ये । छरछिमेकका धेरै आमा बाबुको काख पनि नरित्तिएको होईन त्यो बेला । तर जतिका आमा बाबुका काख रित्तिए तिनिहरु आजसम्म न्यायको खोजिमा छट्पटाईरहेका छन् । बाकिहरु भने देशमा गणतन्त्र आएपछी हाम्रो पनि पालो आउला भनेर कुर्दा कुर्दै जस्ताको त्यस्तै भएर अहिले पुर्पुरोमा हात राखेर बसिरहेका छन । धेरै जसो भने खाडिको तातो हावा खाइरहेका पनि छन् । राज्य व्यवस्था फितलो भएपछी आफुले अन्जानमा रोजेको बाटोले कतिपयलाई भित्र भित्रै कति पोल्दो हो अहिले । पहुच भएका र कमाण्डरको रुपमा लिड गर्नेहरु जति त ठाँउमा पुगिहाले तर तिनिहरुलाई ठाउमा पुर्यौने हजारौंको जीवन लगभग डामाडोल नै जस्तै बन्यो ।
मेलामा जादा होस वा बस्तु गोठाला । स्कुल जादा अनि घर फर्किदा, बाटैभरी आफूभन्दा ठुलाहरुले काधमा रेडियो बोकेर घन्काउदै समाचार सुनेर हिडेका देखिन्थ्ये । जताततै चर्चा चल्दैथ्यो देशमा गणतन्त्र स्थापनाको ।
यता आफुलाई जिन्दगिको सबैभन्दा ठुलो आईरन गेट पार गर्नुपर्ने चटारो त छ्दै थ्यो । सिनिएरहरुले सुरुदेखि नै बालमष्तिस्कमा डर लाग्दो छाप टासिंदिएका थिए एसएलसी परिक्षालाई आईरन गेटको उपनाम दिएर ।
बा आमा राजनीति पृष्ठभुमिकै भएपनी आफुलाई सानोदेखि नै खासै त्यता तिर ध्यान गएन । हुन त त्यहाँको शैक्षिक प्रणाली पनि त्यस्तै भएर होला ,कोर्सका भन्दा बाहिरका ज्ञान गुनका कुराहरु नै सिक्ने मौका मिल्दैन थ्यो ।
आफू घरमा छोराछोरी मध्यको बिचको बच्चा परेर होला ,बा आमासँग विभिन्न राजनीतिक सभा समारोहमा अगिपछि लागेर हिड्ने मौका नै मिलेन । भाइ नहुर्किउन्जेल म भन्दा ठूलो दाजुलाई साथ लिएर आमा समारोहमा जानू हुन्थ्यो । पछि दाजु पढाईको लागि बाहिर गएपछि सानो भाईको पालो आयो आमाको साथमा हिड्ने । कार्यक्रमबाट साँझ घर फर्किएपछि बा आमा र घर मा बस्ने मास्टर देश र राजनीतिका बारेमा प्रायः जसो वार्तालाप गरिरहनु हुन्थ्यो । आफू त किताबी किरो मात्र भएकोले बाह्य कुराहरु मरे नबुझ्ने १ ९ कक्षा पढ्दासम्म आमा बुवा कुन पार्टीको हुनुन्छ ,कस्को बिचार र सिद्धान्तलाई सपोर्ट गर्नुहुन्छ भन्ने ज्ञान समेत थिएन ।
जनयुद्ध ताका मावबादी पार्टीका कर्याकर्ताहरुले सर्वसाधरण जनताहरुलाई गाउँघरमा साह्रै दुख दिने गर्द्थे । स्कुल जाँदा आउँदा बाटोमा हिड्दा पनि कतै लगेर टुक्रा टुक्रा पार्दिने पो हुन् कि भन्ने डर मै केही बर्षहरु गुज्रीए । मावबादीबाट मात्र हैन यता आर्मिहरुको कारण पनि सर्बसाधारणको जनजिवन साह्रै कस्टकर बन्यो त्यो बेला । दुबैपक्षबाट राजतन्त्र ढाल्ने र बचाउने बिच घमासान युद्ध चलिरहेथ्यो ।
स्कुलबाट साँझ घर पुग्दा सधैं डेढ २ सय मावोबादिका कार्यकर्ताहरुले गुढ लगाईरहेका हुन्थ्यो । घरमा फोहोर पारेर आमालाई हैरान पारेको देख्दा तिनिहरुले भिरेको बन्दुक खोसेर आफैले ठोक्दिउ जस्तो मूड पनि चल्थ्यो । कहिले त आर्मीसङ्ग युद्ध गर्दा घाईते भएका ,ज्यान गैइसकेका र केही जिउँदो लास पनि घरमा बोकेर ल्याईएका हुन्थ्ये । उनिहरुको गन्तब्य थाहा छैन कहाँ हो कहाँ, तर पनि ती मरेका लास र जिउँदा लासलाई बोकेर गाँउका बाहरु र छोराहरुले डाडा कटाई दिन पर्थ्यो ।
गाउँमा अलि हुर्किएका छोराछोरी देख्यो कि आमा बाबुकै अगाडि बन्दुक भिराएर घरबाट निर्दोष केटाकेटीलाई उनिहरु सङ्गै लिएर हिड्दथे । हातमा कापी र कलम लिएर हिड्नु पर्ने बेलामा काधमा आफूभन्दा ठुला बन्दुकका भारी बोकेर हिड्दा ती कलिला कोपिलाहरुको भविस्य अन्धेरो बन्दै गए । विभिन्न स्कुलहरुमा गएर कैले पढाई भैरहेको कक्षामा आएर शिक्षक र बिद्यार्थिकै ध्यान भङ्ग गराईदिन्थे त कहिले यो शिक्षा नै खारिज गर्नु पर्छ , कसैलाई पढ्न दिनु हुन्न यो बुर्जुवा शिक्षाले धनी गरिब र जात जाती छुट्याउछ ,पढेकाले देशमा राजाले गरेको जस्तै शासन चलाउछन् र समानताको हक लुटिन्छ भन्ने जस्ता बकम्फुसे कुरा छाट्थ्ये । त्यहीँ कुराको लहैलहैमा लाग्नेहरु त ६ र ७ कक्षा पढ्दा पढ्दै बन्दुक बोकेर स्कुलबाट नै पनि हिड्थ्ये । छरछिमेकका धेरै आमा बाबुको काख पनि नरित्तिएको होईन त्यो बेला । तर जतिका आमा बाबुका काख रित्तिए तिनिहरु आजसम्म न्यायको खोजिमा छट्पटाईरहेका छन् । बाकिहरु भने देशमा गणतन्त्र आएपछी हाम्रो पनि पालो आउला भनेर कुर्दा कुर्दै जस्ताको त्यस्तै भएर अहिले पुर्पुरोमा हात राखेर बसिरहेका छन । धेरै जसो भने खाडिको तातो हावा खाइरहेका पनि छन् । राज्य व्यवस्था फितलो भएपछी आफुले अन्जानमा रोजेको बाटोले कतिपयलाई भित्र भित्रै कति पोल्दो हो अहिले । पहुच भएका र कमाण्डरको रुपमा लिड गर्नेहरु जति त ठाँउमा पुगिहाले तर तिनिहरुलाई ठाउमा पुर्यौने हजारौंको जीवन लगभग डामाडोल नै जस्तै बन्यो ।
